Stad

"İngiltere'de stadyumlar oksilasyon-birbirine dik- iken neden italya'da curve -içe eğimli- yapıdadır?

Bilakis İtalyan mimarisi yahut şehir yapılanması birbine dik gridler şeklinde, sert keskin uçlu iken neden stadyumları kolezyum şeklindedir?"

İngiltere'de futbol mahalli tarz bir yaklaşımı hep içinde barındırmıştır, yani kraliyetden biri birgün senatoya gidip "haşmetmeap bu futbol oyunun tüm ülkede yaygınlaşmasını istiyor" lafı her ne kadar gerçeklememiş olsa da futbolun ülke çapında yaygınlaşması epey bir süre almıştır. Bu süre kitaplarda "1812-1874" arası diye geçer. Küsüratlı yazdım salladığım anlaşılmıyor burdan bakınca.

Şaka bir yana, evet futbol mahalli (lokal) düzeyde oynanırken stadyumlar yoktu bunun yerine yaklaşık %15 eğimli toprak-kiltaşı karışımı tepecikler yapılarak oturma düzeni sağlanıyordu. Ama bir sor bana "neden bu tepecikler futbol sahasının hemen bitiminde başlıyordu ve neden bu tepecikler sahayı tam dikdörtgen şeklinde sarıyordu?" Bu sorunun cevabını yazının soruna bırakalım. Zira "abi ingilteredeki stadlar çok güzel, adamlar resmen boncuk gibi dizilmişler ehehe" adamcıklarını kötü bir süpriz bekliyor.

Stadyum mimarisini, çalıştırılan kölelerin kolezyum açılış törenine yetişemeyecek kadar ağır şartlarda çalışmış olmasını, o stadyumların yahut kolezyumların bugün ülkelerin birer ikonu olarak görülmesi bir yana, şöyle ortak bir kanıya varmamız olası; Stadyumlar dönemin ideolojisinin birer resmidir. Biraz açmak gerekirse şunları söyleyebiliriz; örneğin En meşhur kolzeyum olan Romadaki Flavianus Amphitheatre'su saf mermer taşından yapılmıştır. Sıvası ve tutucu donatıları ise bugünün modern çimentosu kadar sayılmasa da yine onun kadar sağlam bir malzemeyle tutturulmuştur. Ama bizi ilgilendiren konu kolezyumun neden oval olduğudur. İşte burda bize ideoloji yardımcı oluyor; Monarşi. Monarşinin rengini bilemem ama şekli ovaldır. Kral'ın zaten sömürdüğü halkın karşısına heryerden görülebilir bir biçimde geçmesi, monarş ve halkın onu adeta teokratik bir lider haline getirmesi Matta İncilinde bile tasvir edilmiştir.

Az öncede belirtmiştik ki mermer taşının yapılarda kullanılmasının en iyi yanı onun yıllar sonu yine aynı basınç altında kaldığı bir ortamda sünmemiş olmasıdır, bunun için de yapıyı simetrik dörtgen şeklinde yaparsak sağlayabiliriz. Ancak klasik Roma mukavemet anlayışı bu olduğu halde yeni yapılarının dörtgen yahut kampüs tarzı donatılarla süslü olması bizi bugün mühendislik anlamında çok ileri götürmemiştir. Önemli olan o dönem kolezyon tarzı yapının yapılabilme ihtimali idi, zira uzay matematiği o dönemde oval geometrinin getirebileceği inşaat sorunlarını görmezden gelemez idi. Sözün özü şu; O dönemde böylesine devasa oval bir yapıyı yapmanın tek amacı monarşinin güçlenmesi, halkın krala karşı saygısının artması idi. İnşaatta oval bir yapıyı mermer taşlarla yapmanın sorun doğuracağı, inşaat sırasında kaç tane kölenin öleceği sorun değildi anlayacağınız. Aslında biraz sorun oldu da diyebiliriz; Zira Vespasianus tarafından başlayıp tam 18 yıl sonra Titus zamanında bitirilmiştir. Titus biraz çakallık yapmış gibi, proje benim isyanımdı diye o dönemin tabloid gazetelerine röportaj vermişliği vardır, gibi.
İşi sulandırmanın bir anlamı yok, zira sırada Adolf Hitler var. Yukardaki resim(ikinci resim) Hitler dönemine ait. Şimdi şöyle bir bakın resme, neler görüyorsunuz? İpucu veriyorum, Adolf Hitler, Düsseldorf, Parti toplantısı.

Hah! Faşizm, doğru gözlem.

Ülkede o kadar stad varken, Adolf Hitler'in o dönem üç tane antik-tiyaro yaptırma isteğini nasıl açıklayabilirsiniz? Faşizmin rengini bilmiyorum ama şekli kesinlikle hilal olurdu herhalde. Zira Kral-Başkan-hükümdarın parlementoya yahut askerlerine hitabet şekli ancak böyle olabilirdi. Yani bir taraftarda Kral-komutan bir tarafta ona inananlar.
Gelelim İngiltere'ye ve sorumuzun cevabına. Size o dönem maçların takımlar arası rekabet değil de, sanayi devrimi sayesinde zenginlerin daha zengin, fakirlerin daha fakir olduğu bir ülkede sadece fakirlerin maç sonunda dağıtılan 3-5 patates için maçlara gittiğini söylesem, ve hakemlerin sahada oynanan oyuna değil de insanları kraliyet adına o çimenli tepeciklerde boncuk gibi düzmek ve fazladan patates almalarını engellemek için orada bulunduklarını iddia etsem;

Ne düşünürsünüz?

Sanırım İngiltere'deki yönetim biçiminin o dönemki yönetim şekli dikdörtgen idi, tıpkı bizim futbola sadece dikdörtgen bir televizyondan bakıp ahkam kesmemiz gibi. Galiba.